ارسال  پرینت

انسان از زمانی که به ارزشِ منابعِ زیرزمینی پی برد، معدن کاوی را آغاز کرد و تا همین امروز که هزاران سال می‌گذرد، کار در معادن ادامه دارد.

انسان از زمانی که به ارزشِ منابعِ زیرزمینی پی برد، معدن کاوی را آغاز کرد و تا همین امروز که هزاران سال می‌گذرد، کار در معادن ادامه دارد.

اما در دهه‌های اخیر همزمان با رشد و توسعه معادن در ایران و جهان، توجه مردم به حفظ کیفیت محیط‌زیست افزایش یافته و این پدیده طراحی و فعالیت‌های معدنکاری را تحت تأثیر قرار داده است. در گذشته چون بازسازی در برنامه‌ریزی معدن گنجانده نمی‌شد و توجه به محیط‌زیست همچون امروز مطرح نبود و به نقش تخریبی فعالیتهای معدنی بر روی محیط‌زیست نیز توجه نمی‌شد. با توجه به اینکه مواد معدنی برای بقای بشر ضروری هستند، ولی تهدید اثرات منفی ناشی از سرعت بی‌سابقه‌ای که در استخراج پدید آمده رفته رفته از فواید آنها می‌کاهد. در سرتاسر دنیا استخراج و فرآوری مواد معدنی نقش مهمی در مشکلات زیست محیطی از قبیل کاهش سطح جنگل‌ها، فرسایش خاک و آلودگی هوا و آب ایفا می‌کند.

در مقیاس جهانی بخش مواد معدنی یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان انرژی است و از این طریق به آلودگی هوا و گرم شدن کره زمین می‌افزاید. بسیاری از مشکلات هیدروژئولوژیکی ناشی از عملیات معدنکاری به علت تغییر در وضع موجود شبکه جریان آب زیرزمینی و یا ایجاد شبکه جریان جدید می‌باشد. سرعت اکسیداسیون کانی‌های سولفیدی در طی فرآیند هوازدگی به علت فعالیتهای معدنکاری شتاب می‌گیرد و به دنبال آن هرگونه جریان آب خروجی به شدت اسیدی خواهد شد. آبهای اسیدی معادن می‌توانند اثرات زیست محیطی زیانباری را بر آب های دریافتی بگذرانند. صنعت معدن کاری عظیم و بزرگ است، اما متاسفانه این صنعت یکی از بزرگترین آلاینده‌ها در جهان نیز به شمار می‌رود. یک گزارش در سال ۲۰۱۹ تخمین زده است که در ۳۵۰۰ عملیات معدنی در جهان بیش از ۱۰۰ میلیارد تن زباله جامد در سال تولید می‌شود که در این بین نسبت مواد مفید به مواد معدنی زباله بسیار مبهم است. جرم زباله می‌تواند چندین برابر فلزات اساسی باشد. این نوع زباله به دلیل داشتن محتوای سمی غالباً باعث ایجاد نگرانی می‌کند، و این نگرانی در حال افزایش است زیرا که جمع آوری ذخایر عظیم زباله‌های جامد و مایع معدنی، به سادگی نیست و بسیار خطرناک است ضمن اینکه با افزایش تقاضا برای مواد معدنی، به ویژه زمینهای نادر و سایر کالاهای غیر معمول، این مشکل افزایش خواهد یافت. در این میان، استان مازندران نیز یکی از استان‌هایی است که به دلیلِ وجودِ منابع ارزشمند زیرزمینی، بیشترین فعالیت‌های معدن کاوی را به خود دیده است؛ مساله‌ای که با توجه به طبیعتِ شکننده و حساس جنگلی و کوهستانی، طی سالهای اخیر نگرانی‌های زیادی را در میانِ فعالان و کارشناسان محیط زیست به دنبال داشته است. فعالیت‌های معدنی شدید در سوادکوه، از جمله کانون‌های نگران‌کننده است. معدن‌کاوی‌هایی که علاوه بر مخاطراتِ زیست محیطی، امنیتِ کاربران جاده‌ای را به سببِ رانشِ زمین و همچنین آلودگی منابع آبی منطقه به دلیلِ روان شدنِ زباله‌های معدنی به درون آب‌های جاری و نیز خطرِ تخریبِ آثار باستانی و تاریخی نظیرِ غار اسپهبد خورشید، سبب‌ساز شده است.آزاد سازی و بازگشت ۶۸۱ هکتار از اراضی ملی مازندران طی دوسال فعالیت دولت

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری گفت: در راستای مقابله با زمین‌خواری، جنگل و مرتع‌خواری طی دو سال فعالیت دولت سیزدهم با رسیدگی پرونده‌های حفاظت و اجرای احکام قضایی ۶۸۱ هکتار از عرصه‌های طبیعی استان رفع تصرف و آزادسازی شده است. سرهنگ مجید ذکریایی با بیان اینکه به شناسایی اقدامات پیشگیری یگان حفاظت منابع طبیعی مازندران اشاره کرد و افزود: این امر سبب جلوگیری ۲۸۷مورد ساخت و ساز غیر مجاز طی ۲ سال گذشته شده است. وی به تماس مردم با سامانه ۱۵۰۴ منابع طبیعی مازندران اشاره کرد و ادامه داد:‌ ۷۵درصد این تماس‌ها در موضوع حریق، قاچاق چوب و تصرف، سبب جلوگیری از خسارت‌ها شده است. ذکریایی با بیان اینکه در سال جاری ۴۳فقره از احکام اجرا نشده سال‌های گذشته اجرایی و در نتیجه ۳۲۲هکتار زمین ملی از ید متصرفان خارج شد، ادامه داد:‌ در اجرای تبصره ۵۵ نیز حفاظت از عرصه‌های طبیعی در سال جاری، ۳۷۶فقره پرونده ساخت و ساز و تصرف غیر قانونی عملیاتی و در نتیجه ۸۰ هکتار آزاد شد. فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری با بیان اینکه گشت‌های یگان حفاظت منابع طبیعی در محل دپو چوب در کارخانه نیز انجام می‌شود، گفت: امسال چندین مرکز خرید و فروش و دپوی چوب به دلیل وجود چوب‌های قاچاق در استان پلمپ شده است. وی بر لزوم اقدامات پیشگیرانه برای رسیدن اهداف صیانت از عرصه‌های ملی و کشاورزی مازندران تاکید کرد و افزود: اگر امروز هجوم دامداران به مراتع را داریم، تغییر کاربری غیر قانونی زمین کشاورزی در استان بیداد می‌کند به خاطر عدم حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان است، دستور و دغدغه مسوولان ملی در حفاظت و صیانت سمعا و طاعتا، اما امکانات نداریم، نیرو نداریم، ۷۰۰روستا همجوار جنگل‌های استان هستند که اصلا به آنان که حامیان اصلی در حراست از جنگل آنان هستند توجه نشدند، با یک هزار و۲۰۰ نیرو نمی‌توان کار حراست این سطح از جنگل را انجام داد. وی به قاچاق چوب و مشکلات ناشی از آن در مازندران اشاره کرد و گفت: مجازات اصلا بازدارنده نیست، ارزش زمین در مازندران به متری ۶۰ میلیون تومان هم رسید، وجود بنگاه املاک غیر قانونی که مانند قارچ در استان رشد کردند، عامل تصرف و تغییر کاربری غیرمجاز زمین‌های کشاورزی استان هستند.فرج‌نژاد تصریح کرد: مهم‌ترین فاکتوری که به صورت اِلاستیک عمل می‌کند و لایه‌های شِیلی باریک بین طبقات، بزرگ‌ترین عامل خنثی کردن ارتعاشات معادن است، انفجار در معدن «تاریک دره» به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که فاصله یک متری نقطه آتش کاری تخریب نمی‌شود و نمی‌تواند برای فاصله ۵۰۰ متری با روستا اثر بگذارد. در گذشته عده‌‌ای از نفوذ برخی برای گرفتن خسارت استفاده کردند و این عاملی شد تا هر تَرَک و شکستگی در روستا را به معدن نسبت دهند. فرج‌نژاد با بیان اینکه در اثر تصمیم نابخردانه، شرکت سامان به ذوب آهن اصفهان واگذار شد‌، اظهار داشت: در طی زد و بند نابخردانه ثروت بزرگ مازندران و سوادکوه به ذوب آهن اصفهان واگذار شد و در مقطعی که سود خالص ماهانه حدود ۴۰ میلیارد تومان است چیزی نصیب سوادکوه نشده و فقط زیان، تخریب و عوارض محیطی برای منطقه است. مدیر عامل شرکت سامان، افزود: ما هیچ‌گونه فعالیت معدنی در حال حاضر نداریم و فقط در حال پرداخت خسارت به روستا هستیم، فروش شرکت به ما تحمیل شد و گلایه‌ از قوه قضائیه داریم که به حقوق ۶۶۰ سهام‌دار توجه نکردند و حرف ما شنیده نشد.

از ۲۱۰ فقره مجوز فعالیت معدنی صادره شده استان ۷۸ فقره معدن برابر با ۴۰ درصد غیرفعالند

اینها تنها یک نمونه از ده‌ها نمونه مشکلی است که فعالیتِ معادن در مازندران به وجود آورده است. حالا معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری با اظهار اینکه از ۲۱۰ فقره مجوز فعالیت معدنی صادره شده استان ۷۸ فقره معدن برابر با ۴۰ درصد غیرفعالند، گفت: منابع طبیعی طی سال گذشته تا کنون صدور مجوز فعالیت معدنی را به دلیل حساسیت‌های زیست محیطی به صفر رسانده است. موسی مقیمی در همین راستا و در نشست با اصحاب رسانه مازندران در ساری افزود: طی سال گذشته تا کنون ۶۳فقره درخواست مجوز فعالیت معدنی در استان شده است که فقط با صدور ۲ فعالیت برداشت، البته با حساسیت و سختگیری‌های همه جانبه، موافقت شد. وی با بیان اینکه هماهنگی برای فعالیت اصولی واحدهای معدنی در عرصه‌های طبیعی بین دستگاه‌های متولی مازندران بسیار کم است، توضیح داد: بارها به سازمان صمت استان اعلام شد تا میزان نیاز مصالح ساخت و ساز را دقیق اعلام کند، اما هنوز این برآورد گزارش نشده است. وی با تاکید بر اینکه حساسیت و شکنندگی زیست محیطی عرصه‌های طبیعی مازندران بسیار بالا است و به همین دلیل سختگیری‌ها در صدور مجوز فعالیت‌های معدنی طبق دستورالعمل سازمانی چندین برابر شد، تصریح کرد: اهتمام دولت سیزدهم نسبت به حفاظت از امور اراضی طبیعی ملی و دولتی در این خطه دوچندان شده است و منابع طبیعی نیز در همسو با این رویکرد صحیح دولت در حفظ انفال استان، مقابل زیاده خواهان ایستادگی می‌کند. معاون منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری با اظهار اینکه اکنون یک میلیون و ۲۳۱ هزار هکتار از عرصه‌های ملی و دولتی تحت پوشش این اداره کل است، بیان داشت: ازاین میزان تا کنون با حمایت دولت و همکاری دستگاه‌های متولی برای یک میلیون و ۱۰۹ هزار هکتار از اراضی ملی به نام دولت به تعداد هزار و ۷۹۴ فقره سند مالکیت و کاداستر دریافت شد و ۱۲۵ هزار هکتار از عرصه‌ها هنوز باقی مانده است.

مقیمی به اهمیت مقابله و مبارزه با آفات و بیماری‌های جنگل و مراتع استان مازندران نیز اشاره کرد و توضیح داد:‌ از سال ۷۵ تاکنون، ۶۷ گونه آفات و بیماری در عرصه‌های طبیعی شناسایی شد و شب پره شمشاد، بلایت، پروانه ابریشم باف ناجور و پروانه تخم انگشتری از جمله آفات جنگل‌ها و مراتع استان است. وی به اجرای مبارزه مکانیکی، ‌بیولوژیکی و شیمیایی در یکهزارو ۱۰۰هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی استان اشاره کرد و گفت:‌ متاسفانه به دلیل گسترش بیماری و آفات، عرصه گونه درخت شمشاد در جنگل‌های هیرکانی به شدت کم شده است. وی به ایجاد باغ بذر گونه شمشاد در مازندران اشاره کرد و گفت: اکنون فقط ۱۳۰ هکتار از عرصه درختان شمشاد حفظ شد و بقیه شمشادها از بین رفته است. وی از ایجاد ذخیره‌گاه درخت گردوی جنگلی در مازندران خبر داد و گفت:‌ حفظ گونه‌های مختلف درختان جنگلی در شمال مورد اهتمام و تاکید سازمان است و این ماموریت با همکاری همه مردم محقق می‌شود. معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری یکی دیگر از ماموریت‌های مهم را آبخیزداری و توجه تقویت آبخوان‌های عرصه‌های طبیعی عنوان کرد و گفت:‌ در حال حاضر فقط ۱۵ درصد طرح‌های مورد نیاز آبخیزداری در عرصه‌های طبیعی استان انجام شده است. وی از افزایش قابل توجه اعتبار ملی برای اجرای آبخیزداری منابع طبیعی مازندران در سال جاری خبر داد و گفت: باید با اجرای طرح‌های آبخیزداری و تقویت آبخوان‌ها علاوه بر کنترل سیلاب‌ها، از هدر رفت آب نیز جلوگیری کنیم.روستای ممشی در سوادکوه یک نمونه کوچک

آخرین روزهای تیرماه امسال بود که موضوعِ رانش زمین در روستای ممشی سوادکوه، به سرتیتر اخبار و گزارش‌ها تبدیل شده بود.

زیر این روستای کوهستانی معدن زغال سنگ «تاریک دره» فعال است، معدنی که در تناوب دوران گذشته تا امروز از شرکت‌های استخراج زغال البرز مرکزی به دوران شرکت سامان رسیده و بعد آن اکنون در اختیار شرکت پیشرو معادن ذوب آهن سوادکوه تحت تابعیت ذوب آهن اصفهان است، معدنی که سال‌هاست علت تخریب خانه‌ها، فرونشست زمین، ترک خوردگی و شکستگی زمین و ساختمان‌های مسکونی روستای «مِمشی» را به آن نسبت می‌دهند و از دهه نود تا امروز مطالبه‌گری اهالی به اوج خود رسیده است، مطالبه‌گری‌هایی که چند سال گذشته منجر به محکومیت شرکت سامان شده بود و در حال حاضر باتوجه به فعالیت شرکت پیشرو معادن، پیگیری اهالی همچنان ادامه دارد.

بهزاد ایمانی عضو شورای روستای مِمشی در گفت‌وگویی با اشاره به آسیب‌های وارده به روستا در اثر فعالیت شرکت معدنی، خاطرنشان کرد: از اوایل دهه ۸۰ کار معدن «تاریک دره» زیر روستای«مِمشی» آغاز شد و ادامه دارد و این موضوع باعث خسارت شدید به منازل مسکونی شده است، برخی خانه‌ها غیرقابل سکونت شده و برخی هر ساله نیاز به تعمیر دارند.

وی افزود: پیگیری‌هایی زیادی انجام شد، کارشناسان زیادی هم آمدند و پس از بررسی شرکت‌های معدنی را محکوم کردند و آنها خسارت نیز داده‌اند، حتی درخواست جابه‌جایی ساکنان نیز داده شده بود. ایمانی، یادآور شد: نتیجه نهایی تعطیلی معدن بود اما معدن تعطیل نشد و همچنان فعالیت ادامه دارد و در حال حاضر شرکت پیشرو معادن مشغول استخراج معدن جدیدی نیز هست و این معدن جدید بسیار برای روستا خطرناک است.

عضو شورای روستای مِمشی با بیان اینکه بررسی‌ها ثابت کرده فعالیت معدن منجر به آسیب روستا شده است، گفت: ستاد مدیریت بحران مازندران جلسه‌ای با حضور کارشناسان زمین‌شناسی، راه و شهرسازی و بنیاد مسکن برگزار کرده بود و همگی آسیب به روستا در اثر فعالیت معدن را تأیید کرده بودند و نتیجه آن جلسه تعطیلی معدن یا جابه‌جایی اهالی بود. ایمانی ‌تصریح کرد: اگر نظر به جا‌به‌جایی اهالی باشد با توجه به شرایط اقتصادی دولت و افزایش قیمت مسکن چه تضمینی در انجام ساخت‌وساز برای مردم روستا است؟

بهمن فرج‌نژاد مدیرعامل شرکت سامان که فعالیت معدنی شرکت‌اش مورد اعتراض روستاییان قرار گرفته با بیان اینکه اعتراض به فعالیت معدنی تا قبل واگذاری به شرکت سامان وجود نداشت، گفت: اکثر کارکنان شاغل در معادن البرز مرکزی اهالی ولوپی و راستوپی (از دهستان‌های واقع در سوادکوه) بودند. تا زمانی که شرکت سامان معدن «مِمشی» را از البرز مرکزی تحویل گرفت هنوز اعتراضی وجود نداشت چرا که شرکتی به نام «فجر مِمشی» که کلیه سهام‌دارانش از روستای مِمشی بودند در معدن «تاریک دره» مشغول به کار بودند. وی افزود: اما زمانی که شرکت سامان معدن را از یَد پیمانکار خارج کرد و خود شرکت مستقیم وارد عملیات بهره‌برداری شد عده‌ای منفعت‌طلب با تحریک دیگران باعث ایجاد طرح دعاوی نسبت به شرکت سامان شدند و تخریب روستا را به فعالیت معدنی این شرکت نسبت دادند. فرج‌نژاد خاطر نشان کرد: تا سال ۱۴۰۰ هیچ دفاعی از سوی شرکت سامان نشد و پیگیری فنی و مثمرثمری انجام نگرفت و این شرکت محکوم به پرداخت خسارت به اهالی روستا شد اما در دوره فعلی از نظر فنی موضوع را پیگیری و نقشه‌های تکتونیک منطقه را بررسی و مورد کارشناسی قرار دادیم. در نهایت با ارائه گزارش مبسوط زمین‌شناسی و ارائه نقشه اصلی زمین‌شناسی منطقه کارشناسان تائید کردند که روستای «مِمشی» روی گُسل H قرار دارد یعنی دو گُسل موازی و یک گُسل در وسط و روستا در ثقل است. مدیرعامل شرکت سامان با بیان اینکه نظرات کارشناسی ثابت کرد معدن باعث تخریب روستا نشده است، تصریح کرد: خسارت‌هایی که تاکنون داده‌ایم نباید پرداخت می‌شد چراکه فعالیت معدنی «تاریک دره» هیچ اثری روی نشست و تخریب روستای «‌مِمشی» نداشته و ندارد و این سه گُسل عامل اصلی فرونشست روستا شده‌اند. فرج‌نژاد یادآور شد: بنیاد مسکن سوادکوه هیچ مجوزی بابت ساخت در روستا را نمی‌دهد و این تصمیمی درست، فنی و تخصصی است. وی ضمن تشریح موقعیت معدن‌ اظهار داشت: دهانه تونل «تاریک دره» ۵۰۰ متر با روستا فاصله دارد، نقشه برداشت هم کاملاً گویای فاصله بلوک بهره‌برداری از روستا‌ست، ضخامت ۵۰۰ متر در سطح باوجود طبقات ماسه سنگی دانه متوسط و دانه درشت، تناوبی از ماسه سنگ و شِیل‌های باریک که عاملی برای استحکام و نگهداری طبقات بالا‌‌ست.